‘Defunctus adhoc loquitur’. The monument to
Archbishop Isaak Isakowicz in the Armenian Cathedral in Lvov (‘Defunctus
adhoc loquitur’. Pomnik abpa Izaaka Isakowicza w katedrze ormiańskiej we
Lwowie) - pod takim tytułem ukazał się artykuł dr Joanny Wolańskiej w
prestiżowym angielskim czasopiśmie naukowym "Church Monuments. The Journal of the Church Monuments
Society" nr 31 z 2016 r. Artykuł uzyskał drugie miejsce w konkursie "Essay Prize
2016". Streszczenie artykułu w tłumaczeniu z języka angielskiego: Naścienny pomnik arcybiskupa Isakowicza
(1824-1901) jest jednym z trzech ocalałych pomników figuratywnych w
średniowiecznej katedrze lwowskiej i został wzniesiony w 1905 roku, w czasie,
gdy zarówno ormiańska katedra, jak i ormiańska społeczność miasta ulegały
poważnym przekształceniom przy zmianie kształtu kościoła i ponownym
zdefiniowaniu ormiańskiej tożsamości (ta pierwsza jest środkiem do osiągnięcia
tego drugiego). Twierdzi się, że pomnik można rozumieć zarówno jako środek tej
transformacji, jak i jako świadectwo samoświadomości Ormian Lwowa w odniesieniu
do ich historii i kultury na początku XX wieku. Co więcej, niezrównana jakość
dzieła sprawiła, że stało się ono atrakcyjnym i przekonującym narzędziem w
kampanii na rzecz rearmenizacji katedry i pierwszego "prawdziwie
ormiańskiego" elementu we wnętrzu kościoła. Niemal wyczuwalna obecność
pierwszego obrońcy ormiańskiego obrządku, ukazana w niszy ozdobionej ormiańskim
ornamentem, legitymizowała wysiłki mające na celu pozbawienie ścian katedry ich
barokowego wystroju, ukazując ich oryginalną (tj. ormiańską) dekorację wykutą w
kamieniu. Poza ideologicznym przesłaniem, które nosi, pomnik jest wykwintnym
dziełem sztuki, prawdopodobnie najlepszą rzeźbą portretową lwowskiego artysty
Juliusza Bełtowskiego, porównywalną z najlepszymi przykładami popiersi
Berniniego.